Το πιο φημισμένο πανηγύρι σε παρχάρι στον Πόντο γίνεται στην Κατίρκαγια, σημείο αναφοράς για τους ελληνόφωνους
Για τους ελληνόφωνους κυρίως του νομού Τραπεζούντας πρόκειται για ένα σημείο συνάντησης, ένα ετήσιο γεγονός ιδιαίτερης σημασίας.
Λέγεται ότι είναι συνδεδεμένο με τον Προφήτη Ηλία και τη μεγάλη γιορτή της ορθοδοξίας, καθώς εδώ και δεκαετίες διοργανώνεται την τρίτη Παρασκευή του Ιουλίου. Στην Τουρκία, στα σύνορα των νομών Τραπεζούντας και Αργυρούπολης, στο παρχάρι της Κατίρκαγιας, το οποίο ανήκει στην Τόν(γ)ια με τα ελληνόφωνα χωριά, διοργανώνεται ένα από τα πιο φημισμένα πανηγύρια.
Όσοι το έχουν ζήσει περιγράφουν μια κατάσταση μέθεξης. Φέτος το ραντεβού είναι την Παρασκευή 22 Ιουλίου.
Αν και πια αρκετοί είναι αυτοί που του… γυρνούν την πλάτη καθώς η εμπλοκή των δήμων στη διοργάνωση του έχει αφαιρέσει πολλά παραδοσιακά στοιχεία από τη γοητεία του (πλέον στήνονται εξέδρες και μικροφωνικές εγκαταστάσεις), εντούτοις εκατοντάδες συνεχίζουν να δίνουν το παρών.
Άλλωστε κάθε χρόνο στην Κατίρκαγια μαζεύονται 30.000-40.000 άνθρωποι, παρά το γεγονός ότι είναι πιθανό οι καιρικές συνθήκες να μην είναι οι καλύτερες, με κρύο, βροχή ή και ομίχλη, τη γνωστή δείσα των παρχαριών.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, για τους ελληνόφωνους κυρίως του νομού Τραπεζούντας πρόκειται για ένα σημείο συνάντησης, ένα ετήσιο γεγονός ιδιαίτερης σημασίας.
Παλιά, θυμούνται οι Τονιαλήδες, στα καφενεία των χωριών της Τόνιας το βράδυ της Τετάρτης έκαναν μουχαπέτ’, κάτι σαν «ζέσταμα» για το γλέντι που θα ακολουθούσε.
Την Πέμπτη το πρωί έπαιρναν τον λυράρη (κάθε χωριό τον δικό του), ψώνιζαν φαγητά και ρακή και χορεύοντας πήγαιναν στο παρχάρι με τα πόδια. Ποδαρόδρομος για 6, 7, ίσως και περισσότερες ώρες. Σε κάθε χωριό και οικισμό από τον οποίο περνούσαν έστηναν γλέντι· γλέντι έστηναν και το βράδυ που έφταναν στον προορισμό τους.
Τους φιλοξενούσαν σε σπίτια, 10-15 άτομα κοιμόντουσαν μαζί, άλλοι περνούσαν τη νύχτα στην ύπαιθρο, βουνίσιοι γαρ.
Αχανής έκταση το παρχάρι, την Παρασκευή το πρωί κάθε χωριό κατέβαινε στο κέντρο της αλάνας, εκεί όπου βρίσκεται ο κύκλος του χορού. Λύρες, νταούλι και ζουρνάς τα όργανα, κι ένας κύκλος χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς πρωτοχορευτή. Αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα: Δεν γίνονται μικρότεροι κύκλοι, όσοι δεν επιθυμούν να χορέψουν απομακρύνονται από αυτόν, δεν υπάρχουν «πρωταγωνιστές», και μόνο το στιλ ξεχωρίζει τους καλούς χορευτές. Υπάρχει ακόμα και ένας… ραβδούχος που τους βάζει σε τάξη ώστε να σχηματίσουν τον τέλειο κύκλο.
«Εσύ χορεύεις και ο λυράρης μπορεί να περάσει από δίπλα σου μετά από 10-15 λεπτά. Παίρνουμε τη μουσική από το ρυθμό του ποδιού, σε έναν κύκλο που μπορεί να είναι 100-200 μέτρα», αναφέρουν όσοι έχουν ζήσει από κοντά το πανηγύρι της Κατίρκαγιας.
Μακριά από την… πίστα, όπου οι σκοποί είναι αυστηρά τίκ’ διπλό και τρομαχτόν, στήνονται πάγκοι που πουλάνε κυριολεκτικά τα πάντα. Μέσα στη μέρα ο κόσμος σπάει και δημιουργεί τις δικές του παρέες (συνήθως ανά χωριό), και με τον λυράρη κάνει μουχαπέτ’ ή στήνει χορό. Αργότερα κάποιοι ξανακατεβαίνουν στον κύκλο, κι αυτό το πηγαινέλα συνεχίζεται όλη τη μέρα.
