Η ομιλία του Καραμανλή στο μικροσκόπιο
Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς
Στην εκδήλωση όπου μίλησε πριν λίγες ημέρες ο Κωνσταντίνος Καραμανλής παρευρέθηκαν ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας. Για τα συγκεκριμένα πρόσωπα θεωρώ ότι η παρουσία τους παίζει κάποιο ρόλο. Επίσης, θεωρώ ότι είναι σημαντικότερο να ψηλαφίζεται μια ομιλία και να διαβάζονται οι λεπτές γραμμές της, παρά να σχολιάζεται το γεγονός θετικά ή αρνητικά. Σήμερα θα επιχειρήσω να καταδείξω αυτές τις λεπτές γραμμές που κρύβουν συγκεκριμένα νοήματα και ουσιαστικές ομοιότητες με τη γραμμή Μητσοτάκη, αλλά και με τη Δύση γενικότερα. Μια τέτοια ανάλυση είχα κάνει πριν λίγο καιρό και για την ομιλία του Μητσοτάκη στο Κογκρέσο.
Ο Καραμανλής ξεκίνησε την ομιλία λοιπόν από το Ουκρανικό. «Ένας πόλεμος ευρείας κλίμακας σε ευρωπαϊκό έδαφος», είπε ο πρώην πρωθυπουργός, «θα έπρεπε να είναι αδιανόητος στον 21ο αιώνα». Και αυτός λοιπόν αγνοεί και παραβλέπει σκόπιμα τον βομβαρδισμό της Σερβίας από το ΝΑΤΟ το 1999. Αγνόησε τις αεροπορικές επιδρομές που διήρκεσαν από τις 24 Μαρτίου έως τις 10 Ιουνίου του 1999 και είχαν επίσημη κωδική ονομασία της επιχείρησης του ΝΑΤΟ Operation Allied Force. Δεν έφτανε όμως μόνο αυτό. Χαρακτήρισε την εισβολή της Ρωσίας «πράξη παράνομη, απαράδεκτη και καταδικαστέα που προσβάλλει βάναυσα κάθε κανόνα Διεθνούς Δικαίου». Ας το δεχτούμε. Μπορούμε όμως να δεχτούμε το επιχείρημα με το οποίο προσπάθησε να στηρίξει τη θέση εναντίον της Ρωσίας; Συγκεκριμένα είπε: «Καμμιά επιχειρηματολογία, βάσιμη ή όχι, δεν δικαιολογεί την προσφυγή στην βία, τις καταστροφές και την αιματοχυσία, ιδίως μάλιστα εις βάρος αμάχων και αθώων». Εάν καμία επιχειρηματολογία δεν δικαιολογεί την προσφυγή στη βία, τότε ούτε το ΝΑΤΟ μπορεί να διαθέτει επιχειρήματα που δικαιολογούσαν την πλήρη καταστροφή της Σερβίας με επίθεση από αέρος για διάστημα δυόμιση ολόκληρων μηνών. Μιλάμε για βομβαρδισμούς με βέβαιες απώλειες αμάχων και αθώων, ενώ για τη εισβολή στην Ουκρανία προς το παρόν δεν έχει αποδειχτεί τίποτα τέτοιο. Αντιθέτως, γνωρίζουμε καλά από πολλές μαρτυρίες ότι οι νεοναζί ΑΖΟΦ δεν άφησαν τους άμαχους να εγκαταλείψουν τις πόλεις τους και να φύγουν από την χώρα, ενώ οι ίδιοι κρύβονταν στα κτήρια ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό για να δυσχεράνουν τις ρωσικές επιχειρήσεις.
Η παράταση του πολέμου, συνέχισε, ενδέχεται να επεκταθεί και πέρα από το ουκρανικό έδαφος κι ότι η γενίκευση του πολέμου μπορεί να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με αυτό; Κανείς. Όμως το βασικό ερώτημα είναι ένα. Ποιος επιδεινώνει την κατάσταση στην Ουκρανία και ποιος επιθυμεί την συνέχιση του πολέμου; Πρώτος ο Μπάιντεν και οι ΗΠΑ. Όμως κι ο Ζελένσκι δε ζήτησε ούτε μία φορά μέχρι τώρα τον τερματισμό του πολέμου. Μόνο όπλα κι ενισχύσεις απαιτεί! Οι πολιτικές τακτικές του Προέδρου των ΗΠΑ εξώθησαν την Ρωσία στον πόλεμο προκειμένου να μην ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ και δημιουργήσει εγκαταστάσεις πυρηνικού εξοπλισμού απέναντι από τη Μόσχα. Ο Καραμανλής επισήμανε ότι δε χρειάζεται να γίνει αναφορά στο τι θα σήμαινε η χρήση πυρηνικών όπλων. Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που η Ρωσία προχώρησε σε στρατιωτική επιχείρηση καταφεύγοντας στη βία, δηλαδή να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο που θα μπορούσε στο μέλλον να την απειλήσει ανοιχτά για τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Ο Καραμανλής λοιπόν με έμμεσο τρόπο παίρνει ξεκάθαρα θέση υπέρ της αμερικανικής πολιτικής και δεν είπε τα πράγματα όπως είναι. Δεν μπήκε καν στη διαδικασία να εξετάσει και τη ρωσική πλευρά και να κάνει, έστω και τυπικά, έναν σχολιασμό των ρωσικών επιχειρημάτων. Δεν μπήκε στη διαδικασία αυτή ούτε καν για να τα αποδομήσει και να δημιουργήσει την εντύπωση ότι τοποθετείται αντικειμενικά για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Θα εστιάσω και σε ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της ομιλίας του. Εξέφρασε την ανησυχία του για το ότι η παρατεταμένη σύγκρουση ενέχει το ρίσκο η αντιπαράθεση Δύσης-Ρωσίας να πάρει παγκόσμιες διαστάσεις και να εξελιχθεί σε ένα ευρύ αντιδυτικό μέτωπο. Υπέδειξε την Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία ως τις χώρες εκείνες που στο μέλλον θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα μέτωπο ενάντια στο δυτικό σύστημα με απροσδιόριστες συνέπειες. Συνεπώς, και ο Καραμανλής είναι ξεκάθαρα στη φιλοδυτική γραμμή και εναντίον της Ρωσίας, όπως ο Μητσοτάκης.
Έπειτα έκανε αναφορά στην κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και η οποία θα επιδεινωθεί με την παράταση του πολέμου, όπως είναι λογικό. Όμως τον πόλεμο τον συνεχίζει ο Ζελένσκι και τον συντηρεί κι ενισχύει και η Ελλάδα με τον εξοπλισμό που στέλνει στην Ουκρανία, εντείνοντας την κρίση στις διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας με άμεσα πλήγματα στην οικονομία μας.
Θεωρώ σημαντική την παρατήρηση του πρώην πρωθυπουργού σχετικά με τη συσσώρευση του πλούτου στο 1% ανώτερο της μεσαίας τάξης κι ότι αυτό πλήττει την κοινωνική συνοχή κι εξαφανίζει την προοπτική ηρεμίας και ομαλότητας. Ορθόν. Είναι βέβαιο ότι αυτή η εξέλιξη στη Δύση μοιραία θα οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις κι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα επιταχύνει τέτοια φαινόμενα. Η Ελλάδα είναι ίσως η πρώτη χώρα που βιώνει την κοινωνική αδικία και την φτωχοποίηση της μεσαίας τάξεως. Πέρα όμως από αυτή την παρατήρηση και το ότι εξέφρασε την ανησυχία του για την ποιότητα της δημοκρατίας εξαιτίας της «ογκούμενης οικονομικής κρίσης» που έχει «απτή αντανάκλαση στην κοινωνική ηρεμία», δεν πρότεινε καμία κοινωνική πολιτική, καμία πρόταση για ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας και τίποτα για την μείωση της ανεργίας. Εκείνο που πρότεινε όμως για την οικονομία είναι η στροφή σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, επίσης δηλαδή εναντίον της Ρωσίας και ξεκάθαρα προς την αμερικανική πλευρά, και για υλική ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων. Το τελευταίο δεν είναι κακό κι έπρεπε να ίσχυε και στο παρελθόν. Η κοινωνία όμως υποφέρει κι ο Καραμανλής δεν έκανε ούτε μία πρόταση για την ανακούφιση του λαού. Επικεντρώθηκε αποκλειστικά και μόνο σε ζητήματα γεωπολιτικής φύσεως και ενδυνάμωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ιδιαίτερη έμφαση στην εχθρότητα προς την Ρωσία.
Κρατάω και την αναφορά του για τον «ανεξέλεγκτο λαϊκισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Ίσως προμηνύει τη στέρηση της ελευθερίας της έκφρασης στο μέλλον, ειδικά όσο θα προχωράει ο πόλεμος κι η Δύση θα απειλείται από την Ανατολή κι η οργή για την κοινωνική αδικία θα εγκυμονεί αντιδράσεις εκτός ορίων.
Ο Καραμανλής ζήτησε τον τερματισμό του πολέμου και μάλιστα υπέδειξε ότι η Ελλάδα πρέπει να συμβάλει διπλωματικά για την επίτευξη αυτή. Όμως, εδώ είναι οι λεπτές γραμμές που αποτελούν τις ιδεολογικές γραμμές μείζονος σημασίας του ομιλητή και της παράταξής του, δηλαδή της Νέας Δημοκρατίας.
Επισήμανε, λοιπόν, ότι η Ευρώπη «πρέπει να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάπαυση του πυρός, την λήξη του πολέμου και την επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». Οι ιδέες του Καλλέργι κρύβονται στις φράσεις που αφορούν την Ευρώπη σχετικά με την «ανολοκλήρωτη ολοκλήρωσή της» και «τον αυτοπεριορισμό της σε ρόλο παθητικού θεατή στις παγκόσμιες εξελίξεις καλείται να υπερβεί εαυτόν και να βρει την δύναμη να πρωταγωνιστήσει». Ακριβώς αυτές είναι οι ιδέες και το όραμα του Καλλέργι για την Πανευρώπη. Ενοποιημένη Ευρώπη στα πρότυπα των ΗΠΑ και του δόγματος Μονρόε, δηλαδή δίχως σύνορα, προκειμένου να επιτύχει την επιστροφή της σε ενεργητικό παράγοντα επιρροής των παγκόσμιων εξελίξεων. Ο Καραμανλής ανέφερε ξεκάθαρα ότι ο τερματισμός του πολέμου με διαμεσολάβηση της Ευρώπης και η σταθεροποίηση της Ευρώπης απαιτεί «ουσιαστικά βήματα προς την Ευρωπαϊκή ενοποίηση, κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική». Ίσως εδώ μπορούμε να διακρίνουμε ότι ο Καραμανλής υποστηρίζει τον τερματισμό του πολέμου προκειμένου η Ευρώπη να οργανωθεί για έναν μελλοντικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, ώστε να είναι καλά προετοιμασμένη για μια σύγκρουση έχοντας εξασφαλίσει τους πόρους και αυξήσει τις πιθανότητες νίκης για τη Δύση. Η μέχρι τώρα αλαζονεία των δυτικών προσέφερε στον Πούτιν την ευκαιρία να πιάσει απροετοίμαστη την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Όσο ο πόλεμος παρατείνεται με αυτές τις συνθήκες, η Ευρώπη θα ζημιώνεται οικονομικά κι η αποσταθεροποίηση που προκλήθηκε από την έναρξη του πολέμου δεν παρέχει καμία προοπτική ανασύνταξης των χωρών του ΝΑΤΟ. Συνεπώς, προκειμένου οι χώρες της ΕΕ να ανασυνταχθούν και να οργανώσουν έναν μελλοντικό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, απαιτείται σταθεροποίηση για την Ευρώπη κι η ενοποίησή της θα πρέπει να πραγματοποιηθεί το ταχύτερο δυνατό. Θυμίζω ότι μίλησε για κοινή αμυτική κι εξωτερική πολιτική της Ευρώπης. Απέναντι σε ποια απειλή όμως; Της Ρωσίας εννοείται. Ακριβώς αυτό ήθελε να προλάβει η Ρωσία προκειμένου να εξασφαλίσει την επιβίωση του έθνους της και την ανεξαρτησία της. Γιατί όταν η Ευρώπη επιτύχει όλα αυτά που υποδεικνύει ο Καραμανλής, τότε θα στραφεί οργανωμένα εναντίον της Ρωσίας για να την τριχοτομήσει όπως έχει υποδείξει ο Μπρεζίνσκι κι επιθυμεί η Αμερική. Οι Ευρωπαίοι θέλουν να σταματήσουν τον πόλεμο τώρα, όχι γιατί είναι φιλειρηνιστές που τηρούν το Διεθνές Δίκαιο, αλλά για να τον ξεκινήσουν πάλι όταν θα είναι έτοιμοι. Ακόμα και τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας τον παρουσίασε ως κάτι θετικό, επισημαίνοντας ότι «αρκεί βέβαια να το βλέπει μέσα στο Ευρωπαϊκό πλαίσιο».
Τα ακόλουθα λόγια του Καραμανλή αποδεικνύουν ότι είναι πιστός ακόλουθος του δόγματος του γεροΚαραμανλή «ανήκομεν εις την Δύσιν», αλλά και του Καλλέργι, λέγοντας: «Σε τελική ανάλυση αυτή την Ευρώπη θέλουμε, αυτήν οραματιζόμαστε. Για μια τέτοια Ευρώπη μας ενέπνευσε και μας συνεπήρε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και οι άλλοι μεγάλοι ηγέτες της Ευρωπαϊκής ιδέας».
Τα όσα επισήμανε για τα Βαλκάνια είχαν ως στόχο να καταδείξουν τον κίνδυνο να αποσταθεροποιηθεί ακόμα περισσότερο η κατάσταση στην Ευρώπη και να καταρρεύσει η μακροχρόνια προσπάθεια της ενοποίησής της. Και επισήμανε ξανά ότι «η διαιώνιση του Ουκρανικού μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την εκδήλωση αποσχιστικών τάσεων, συγκρούσεων ακόμα και αλλαγής συνόρων». Όλα αυτά, είπε ο Καραμανλής, η ΕΕ πρέπει να τα προλάβει και μίλησε για την προοπτική ένταξης των κρατών που βρίσκονται στα Βαλκάνια, με προϋπόθεση βέβαια τα βαλκανικά κράτη να αποκτήσουν Ευρωπαϊκό προσανατολισμό! Όλα για την Ευρωπαϊκή ιδέα λοιπόν όσα υπέδειξε ο Καραμανλής, ενώ κάποιοι επιμένουν να τον παρουσιάζουν ως πολιτικό με φιλορωσικό προσανατολισμό.
Σχετικά με την Κύπρο επιχειρηματολόγησε παρόμοια με τον Μητσοτάκη και τα όσα υποστήριξε ο τελευταίος στο Κογκρέσο προσφάτως. Δηλαδή επιχείρησε να εξομοιώσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο με απώτερο στόχο να δημιουργήσει συναισθηματική ταύτιση του ελληνικού λαού με την περίπτωση του ουκρανικού, αντιστοιχώντας δηλαδή το Κυπριακό με το Ουκρανικό. Ομοιότητες δεν υπάρχουν γιατί αυτές δεν εντοπίζονται στις αιτίες που προκάλεσαν αυτά τα δύο παντελώς διαφορετικά γεγονότα. Η Ελλάδα δεν απειλούσε τότε την Τουρκία, ούτε οργανωνόταν από τις ΗΠΑ εναντίον της Τουρκίας, όπως συνέβαινε με την Ουκρανία εναντίον της Ρωσίας εδώ και τριάντα χρόνια τουλάχιστον. Και με χρηματοδότηση του Σόρος, όπως έχω αναδείξει από την αρχή σχεδόν του πολέμου. Κάποιος που λέγεται Καραμανλής δε θα πρέπει να αναφέρεται στην Κύπρο γιατί το όνομα αυτό έχει συνδεθεί με τη φράση «η Κύπρος κείται μακράν». Ούτε καν η παράταξη που ίδρυσε ο ίδιος ο Καραμανλής. Επίσης, μέσα σε όσα είπε για την Κύπρο έκανε αναφορά στο Σχέδιο Ανάν, αλλά αυτό πέρασε στα ψιλά.
Το ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να ακολουθεί πολιτική υποχωρητικότητας έναντι των τουρκικών προκλήσεων είναι σαφώς θετικό μήνυμα και μια ορθή θέση. Αλλά την θέση αυτή δεν μπορεί να την υποστηρίξει κάποιος που έκανε κουμπαριά με τον Ερντογάν.
Φαίνεται ότι ο Καραμανλής στην ομιλία αυτή δεν απορρίπτει την περίπτωση συνεκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου με την Τουρκία στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά διατηρεί επιφυλάξεις για τις πραγματικές επιδιώξεις της Τουρκίας. Σε αυτό που έχει δίκιο είναι ότι η Τουρκία έχει γεωπολιτικές επιδιώξεις και ταυτόχρονα αξιοποιεί τη γεωγραφική της θέση για να επηρεάσει τη Δύση και να αποκομίσει την εύνοιά της προς εξυπηρέτηση των συμφερόντων της. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι αυτήν την γεωγραφική θέση την εξασφάλισε η ίδια η Δύση για την Τουρκία σε βάρος της Ελλάδας και της Ρωσίας. Άλλωστε του χρόνου κλείνουμε 100 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης,, στην οποία οδηγηθήκαμε από την Μικρασιατική Καταστροφή. Την Συνθήκη της Λωζάνης την υπέγραψε ο Βενιζέλος, ο ιδεολογικός πρόγονος της Νέας Δημοκρατίας και συγγενής του Μητσοτάκη. Τότε η Δύση υποστήριξε τον Κεμάλ και η Αγγλία δεν έδινε δάνεια στην Ελλάδα για την συνέχιση της εκστρατείας. Κρατώ επίσης ότι ανέφερε, πολύ σωστά, ότι η Δύση και οι ΗΠΑ έναντι της Ελλάδας και της Τουρκίας κρατούσαν πάντα πολιτική ίσων αποστάσεων, προκειμένου να εντάξουν την τελευταία στο δυτικό στρατόπεδο. Με έναν έμμεσο και κομψό τρόπο ο Καραμανλής άφησε να εννοηθεί ότι η Δύση και οι ΗΠΑ ευνοούν την Τουρκία έναντι της Ελλάδας. Αυτό το κρατάμε στα θετικά κι αποτελεί την διαχρονική πραγματικότητα. Όμως, αμέσως μετά έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι η Ελλάδα ανήκει στη Δύση: «Οι διαπιστώσεις αυτές προφανώς και δεν αναιρούν την ορθότητα των επιλογών της Ελλάδας, να ανήκει στην Δύση, να είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ». Ορθές επιλογές της Ελλάδας για τον Καραμανλή είναι το «ανήκομεν εις την Δύση» και η ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Να θυμίσω ότι στο ΝΑΤΟ μπήκαμε γιατί οι ΗΠΑ εγγυούντο τότε ότι θα προστάτευαν την Ελλάδα από την Τουρκία, αλλά όπως τόνισε κι ο ίδιος ο Καραμανλής οι ΗΠΑ επέλεξαν πολιτική ίσων αποστάσεων για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα κι αυτό αποτελεί εύνοια της Τουρκίας έναντι της χώρας μας. Συνεπώς, η ένταξη της Ελλάδας δεν ήταν ορθή επιλογή, αφού ο βασικός λόγος για τον οποίο ενταχθήκαμε στο ΝΑΤΟ δεν έγινε πράξη κι οι ΗΠΑ ανέκαθεν εξόπλιζαν την Τουρκία.
Έκανε αναφορά στο δημογραφικό πρόβλημα και το χαρακτήρισε «μείζον εθνικό πρόβλημα» που απαιτεί «εθνική ενότητα και ομοψυχία». Δεν ακούσαμε όμως να προτείνει λύσεις, ούτε να κάνει κάποια αναφορά για μέτρα που θα ευνοήσουν την αύξηση των γεννήσεων. Το ότι δεν έκανε καμία τέτοια αναφορά κρύβει ότι ασπάζεται την επίλυση του δημογραφικού με ελληνοποιήσεις μεταναστών.
Τα όσα ανέφερε περί πατριωτισμού εναντίον του εθνικισμού επικαλούμενος τον Σαρλ ντε Γκωλ είναι ένα θέμα που απαιτεί αρκετές γραμμές ακόμα και εκτενή ανάλυση. Θα επανέλθω περί αυτού σε ξεχωριστό άρθρο. Πάντως αντί για Ντε Γκωλ θα μπορούσε να αναφερθεί στους νεοναζί ΑΖΟΦ και να διαχωρίσει το νεοναζισμό από τον εθνικισμό. Αλλά ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με εθνικισμό δε γίνεται. Ο εθνικισμός θέτει πάνω απ’ όλα το συμφέρον του έθνους-κράτους, ο εθνικισμός είναι αντι-ιμπεριαλιστικός και αντίθετος των υπερεθνικών θεσμών.
Εν κατακλείδι, ο Καραμανλής δε δίδαξε κανέναν ουσιαστικό πατριωτισμό, δεν έκανε καμία ουσιαστική αναφορά για την επίλυση βασικών κοινωνικών προβλημάτων της χώρας μας ή του δημογραφικού. Αντιθέτως, έδωσε τις εγγυήσεις του προς την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ. Ξεκαθάρισε ότι είναι ένας πολιτικός με δηλωμένη κατεύθυνση προς την Ευρωπαϊκή Ιδέα του Καλλέργι και με θέση αποκλειστικά αντιρωσική. Η συγκεκριμένη ομιλία περιείχε ένα πατριωτικό χρώμα με πολλές αοριστίες και γενικολογίες. Όσα επικαλέστηκε και πρότεινε για την ΕΕ και το ΝΑΤΟ όμως δεν περιείχαν αοριστίες και γενικολογίες. Είχε καθαρές και δομημένες θέσεις για το ευρωπαϊκό ζήτημα με μελετημένες προτάσεις. Μπορεί να είπε ότι «όλες και όλοι την ίδια γαλανόλευκη φανέλλα φοράμε», όπως είχε πει κάποτε κι ο Αντώνης Σαμαράς, αλλά τα εθνικά ζητήματα και τα κοινωνικά προβλήματα δεν θα λυθούν με τέτοιες δηλώσεις. Λόγω του Ουκρανικού και των τουρκικών προκλήσεων αναμένω ότι το μελλοντικό προεκλογικό σύνθημα της Νέας Δημοκρατίας θα περιέχει την φράση «εθνική ενότητα» ή «εθνική ομοψυχία» κι ίσως και τη φράση «Για το έθνος και τη συνείδησή μας». Φράσεις που χρησιμοποίησε ο Καραμανλής στην εν λόγω ομιλία. Ο Δένδιας έχει ήδη μιλήσει για «εθνική απειλή» που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Είπαμε, ο πατριωτισμός είναι καταφύγιο.
Τουλάχιστον ο εθνικισμός μένει αμόλυντος ακόμα και οι φιλελεύθεροι νεοδημοκράτες δεν τολμούν να τον επικαλεστούν. Το θετικό που μένει από την ομιλία αυτή είναι ότι έριξαν τα προσωπεία τους όλοι όσοι είναι νεοδημοκράτες κι ανήκουν στην καραμανλική πτέρυγα. Το τοπίο έγινε ακόμα πιο ξεκάθαρο.
