Ο Φουκουγιάμα δίνει το σύνθημα
Γράφει ο Αλέξανδρος Καρράς
Ο φιλελευθερισμός αγωνιά
κι ο Φουκουγιάμα δίνει το σύνθημα
«Ο φιλελευθερισμός χρειάζεται ακόμα το έθνος-κράτος»
Από το βήμα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός ο Τζωρτζ Σόρος ανέφερε ότι πρέπει να ηττηθεί το ταχύτερο δυνατό ο Βλαντίμιρ Πούτιν γιατί «αυτή είναι η καλύτερη και ενδεχομένως η μοναδική δυνατότητα για να διατηρήσουμε τον δικό μας πολιτισμό». Όταν οι φιλελεύθεροι μιλούν για πολιτισμό και αναφέρουν ότι αυτός πρέπει να διασωθεί εννοούν τις αξίες του φιλελευθερισμού και, κατά συνέπεια, ότι αυτές είναι οι αξίες της Δύσης και της Ευρώπης. Άλλωστε και ο Καλλέργι στην «Πανευρώπη» αναφέρει ότι Ευρώπη είναι όπου υπάρχει δημοκρατία κι ότι η τότε Ρωσία του Λένιν είχε βγει πλέον από την Ευρώπη επειδή άλλαξε πολιτειακό σύστημα.
Πριν λίγες μέρες ο εμπνευστής του «Τέλους της Ιστορίας», ο Φράνσις Φουκουγιάμα, δημοσίευσε στο Foreign Affairs ένα άρθρο με τίτλο «Μια δική τους χώρα – Ο φιλελευθερισμός χρειάζεται το έθνος». Το άρθρο αυτό ξεκινάει με τη φράση «ο φιλελευθερισμός βρίσκεται σε κίνδυνο» αναφέροντας ότι η παρακμή του φιλελευθερισμού είναι εμφανής εξαιτίας της αυξανόμενης ισχύος των απολυταρχιών, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, της Κίνας και της Ρωσίας. Παράλληλα δεν παραλείπει να υποστηρίξει ότι οι φιλελεύθεροι θεσμοί έχου διαβρωθεί στην Ουγγαρία του Όρμπαν. Σύμφωνα με τον Φουκουγιάμα σε όλες αυτές τις περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν αιτία της ανόδου του αντιφιλευθερισμού είναι ο εθνικισμός. Οι ηγέτες εκείνοι που καταγγέλλουν, γράφει ο ίδιος, τις αόρατες ελίτ, τους κοσμοπολίτες και τους παγκοσμιοποιητές, ενώ κατηγορούν τους φιλελεύθερους πολιτικούς ως απομακρυσμένους από την πραγματική κοινωνία. Πράγματι, αυτό το τελευταίο ισχύει και δεν έχουμε καλύτερο παράδειγμα να παραθέσουμε από τη Νέα Δημοκρατία. Σαφέστατα όσοι σκέφτονται εθνικά είναι κι εναντίον της παγκοσμιοποίησης και των οικονομικών ελίτ. Μάλιστα, λέει ο Φουκουγιάμα, ότι οι εθνικιστές χαρακτηρίζουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους ως «εχθρούς του λαού». Μήπως είχε στο μυαλό του τον Ερρίκο Ίψεν; Για τον Φουκουγιάμα ευθύνεται η ίδια η φύση του φιλελευθερισμού που τον καθιστά ευάλωτο σε τέτοιες επιθέσεις εξαιτίας της θεμελιώδους αρχής του περί ανεκτικότητας. Αιτιολογεί ως εξής: «Από τότε που αναδύθηκε προσωρινά τον δέκατο έβδομο αιώνα ως οργανωτική αρχή της πολιτικής, ο φιλελευθερισμός σκόπιμα υποβάθμισε τα βλέμματα της πολιτικής για να μην στοχεύει στην «καλή ζωή» όπως ορίζεται από μια συγκεκριμένη θρησκεία, ηθικό δόγμα ή πολιτιστική παράδοση, αλλά για τη διατήρηση της ίδιας της ζωής υπό συνθήκες στις οποίες οι πληθυσμοί δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το ποια είναι η καλή ζωή. Αυτή η αγνωστικιστική φύση δημιουργεί ένα πνευματικό κενό, καθώς τα άτομα ακολουθούν τους δικούς τους δρόμους και βιώνουν μόνο μια λεπτή αίσθηση κοινότητας».
Με λίγα λόγια ο φιλελευθερισμός ωθεί σε μια καλή ζωή, η οποία καθίσταται αυτοσκοπός, αλλά δε γνωρίζει ποια είναι αυτή η καλή ζωή και, όπως μας λέει ο ίδιος, οι φιλελεύθερες ιδέες παρότι απαιτούν κοινές κοινές αξίες, όπως η ανεκτικότητα και ο σεβασμός, δεν δύνανται να δημιουργήσουν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς. Πότε δημιουργούνται τέτοιου είδους συναισθηματικοί δεσμοί και μάλιστα εξαιρετικά ισχυροί; Το παραδέχεται ο Φουκουγιάμα με παρρησία: στις θρησκευτικές και εθνικές κοινότητες! «Οι φιλελεύθερες κοινωνίες συχνά ενθαρρύνουν την άσκοπη επιδίωξη της υλικής αυτοϊκανοποίησης», ομολογεί ο Φουκουγιάμα. Προχωρώντας στο κείμενο του φιλελεύθερου συγγραφέα εντοπίζουμε ένα εξαιρετικά σημαντικό συμπέρασμά του: «Εάν αρκετοί άνθρωποι απορρίπτουν οι ίδιοι τις φιλελεύθερες αρχές και επιδιώκουν να περιορίσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των άλλων, ή εάν οι πολίτες καταφεύγουν στη βία για να βρουν το δρόμο τους, τότε ο φιλελευθερισμός από μόνος του δεν μπορεί να διατηρήσει την πολιτική τάξη. Και αν διαφορετικές κοινωνίες απομακρυνθούν από τις φιλελεύθερες αρχές και προσπαθήσουν να βασίσουν τις εθνικές τους ταυτότητες στη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή κάποιο άλλο, διαφορετικό ουσιαστικό όραμα για την καλή ζωή, καλούν μια επιστροφή σε δυνητικά αιματηρή σύγκρουση. Ένας κόσμος γεμάτος τέτοιες χώρες θα είναι πάντα πιο σπασμωδικός, πιο ταραχώδης και πιο βίαιος».
Εδώ οδηγούμαστε και πάλι στις ιδέες και το όραμα το Καλλέργι. Ο εμπνευστής της ένωσης της Ευρώπης υποστήριζε ότι η ιστορία έπρεπε να διαγραφεί και να μη διδάσκεται πλέον στους λαούς της Ευρώπης γιατί θα διατηρούσε στη μνήμη τους τους πολέμους του παρελθόντος διατηρώντας τα μίση και τον φθόνο. Και στην ιδέα αυτή εντοπίζουμε την έμπνευση του δόγματος του Φουκουγιάμα που έγινε βιβλίο με τον τίτλο «Το τέλος της ιστορίας». Προκειμένου λοιπόν, έλεγε ο Καλλέργι, να ενωθεί μια μέρα η Ευρώπη πρέπει οι λαοί της να διδάσκονται την ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, σύμφωνα με τον Καλλέργι, θα σβήνονταν οι μνήμες των ευρωπαϊκών πολέμων και θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στην κατάργηση των συνόρων για να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, επικαλούμενος το «Δόγμα Μονρόε» ως παράδειγμα-πρότυπο για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Τα σύνορα των ευρωπαϊκών κρατών, σύμφωνα με τον Καλλέργι, θα είναι πάντα άδικα και θα γεννούν πάντα αιτίες πολέμου. Το πρόβλημα της Ευρώπης ήταν πολιτικό κι όχι η γήρανση της ηπείρου, ενώ τα καυτά ζητήματα που την επιβάρυναν ήταν η πάλη των τάξεων και το ευρωπαϊκό ζήτημα, συμπέρανε για την εποχή εκείνη ο Καλλέργι. Ποιος ήταν ο μεγάλος κίνδυνος για την Ευρώπη σύμφωνα με τον Καλλέργι; Η Ρωσία! Βλέπουμε να ανησυχούν και σήμερα οι φιλελεύθεροι, όπως ο Σόρος, για τον ίδιο λόγο και να θεωρούν ως απειλή μια δυνατή Ρωσία.
Υπάρχει βέβαιη επιρροή στον Φουκουγιάμα από τη σκέψη του εμπνευστή της Πανευρώπης. Όμως τώρα φαίνεται να αποκλίνει από μια βασική ιδέα του Καλλέργι. Παραθέτω αυτή την ουσιώδη απόκλιση και αποστασιοποίηση του Φουκουγιάμα από τον καλλεργική ιδέα όπως ακριβώς την κατέγραψε στο άρθρο που εξετάζουμε: «Γι’ αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό για τους φιλελεύθερους να μην εγκαταλείψουν την ιδέα του έθνους. Θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι στην πραγματικότητα, τίποτα δεν κάνει την οικουμενικότητα του φιλελευθερισμού ασύμβατη με έναν κόσμο εθνικών κρατών. Η εθνική ταυτότητα είναι εύπλαστη και μπορεί να διαμορφωθεί ώστε να αντανακλά τις φιλελεύθερες φιλοδοξίες και να ενσταλάξει μια αίσθηση κοινότητας και σκοπού σε ένα ευρύ κοινό».
Ο Καλλέργι υποστήριζε ότι τα δυτικά κράτη ήταν ανοργάνωτα και βρίσκονταν σε διαρκή αλληλοσπαραγμό μεταξύ τους και η Ευρώπη αποτελούσε ένα χάος λαών και κρατών γινόμενη η ίδια μια εστία μελλοντικών παγκοσμίων πολέμων και διεθνών συγκρούσεων. Ακριβώς επάνω σε αυτή την ιδέα βασίστηκε η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Και για τους λόγους αυτούς οι φιλελεύθεροι οδηγούν τον κόσμο στην εξάλειψη της εθνικής διαφορετικότητας όπου θα την αντικαταστήσει μια πολιτική ομοιογένεια δίχως ιστορική μνήμη, σύνορα, διαφορετικές γλώσσες και παραδοσιακές διαφορές των λαών. Αυτή η πολιτική ομοιογένεια είναι ο φιλελευθερισμός και η ιδέα της ανοιχτής κοινωνίας. Πρέσβης της τελευταίας είναι ο Σόρος, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε.
Κι όμως ο Φουκουγιάμα ενώπιον της πραγματικότητας παίρνει απόσταση από τον «μεσσία» της ιδέας «Ευρώπη ένα Έθνος», υποστηρικτής της οποίας υπήρξε μεταπολεμικώς και ο ιδρυτής της «Βρετανικής Ένωσης Φασιστών» Sir Oswald Mosley. Ιδού τι υποστηρίζει τώρα ο Φουκουγιάμα: «Ως απόδειξη της διαρκούς σημασίας της εθνικής ταυτότητας, μην κοιτάξετε πέρα από τα προβλήματα που αντιμετώπισε η Ρωσία όταν επιτέθηκε στην Ουκρανία. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία δεν είχε ταυτότητα ξεχωριστή από αυτή της Ρωσίας και ότι η χώρα θα κατέρρεε αμέσως μόλις ξεκινήσει η εισβολή του. Αντίθετα, η Ουκρανία αντιστάθηκε επίμονα στη Ρωσία ακριβώς επειδή οι πολίτες της είναι πιστοί στην ιδέα μιας ανεξάρτητης, φιλελεύθερης δημοκρατικής Ουκρανίας και δεν θέλουν να ζήσουν σε μια διεφθαρμένη δικτατορία που επιβάλλεται από έξω. Με τη γενναιότητά τους, κατέστησαν σαφές ότι οι πολίτες είναι πρόθυμοι να πεθάνουν για τα φιλελεύθερα ιδανικά, αλλά μόνο όταν αυτά τα ιδανικά είναι ενσωματωμένα σε μια χώρα που μπορούν να αποκαλούν δική τους».
Τώρα ο Φουκουγιάμα αναγνωρίζει τη σημασία της εθνικής ταυτότητας και το αιτιολογεί ισχυριζόμενος ότι ο λόγος που η Ουκρανία αντιστάθηκε στη Ρωσία δεν είναι άλλος από την διαφορετική εθνική συνείδηση ανάμεσα στις δύο χώρες. Πρώτη παραδοχή λοιπόν είναι ότι οι άνθρωποι πολεμούν όταν νιώθουν πως έχουν δεσμούς ως λαός που διαφοροποιείται από έναν άλλο λαό που τους επιτίθεται. Δεύτερη παραδοχή είναι ότι οι άνθρωποι πολεμούν όταν πιστεύουν ότι τα ιδανικά είναι ενσωματωμένα σε μια χώρα που μπορούν να επικαλούνται ότι είναι δική τους. Αυτή η παραδοχή του Φουκουγιάμα προκύπτει από τα συμφραζόμενα κι είναι έμμεση. Ο απόστολος του φιλελευθερισμού ισχυρίζεται ότι οι Ουκρανοί είναι πολίτες πρόθυμοι να πεθάνουν για τα φιλελεύθερα ιδανικά κι ότι είναι πιστοί στην ιδέα μιας ανεξάρτητης και φιλελεύθερης Ουκρανίας. Συνεπώς, οδηγούμαστε σε ένα συμπέρασμα που κατά μία έννοια για εμάς τους εθνικιστές είναι ολίγον δυσάρεστο. Συνειδητοποιούμε ότι η αγάπη για την πατρίδα κι η πίστη στο έθνος μπορούν πολύ εύκολα να προσφέρουν στους φιλελεύθερους ανθρώπους έτοιμους να πολεμήσουν και να πεθάνουν για τα δικά τους συμφέροντα. Ήρθε η εποχή που οι φιλελεύθεροι, οι οποίοι δεν έχουν ούτε σύμβολο ούτε χρώμα κι ουδείς μπορεί εύκολα να τους καταστήσει απεχθείς με ένα χρώμα κι ένα σύμβολο, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις του ναζισμού και του κομμουνισμού, να επικαλεστούν και πάλι την αξία του έθνους για τα δικά τους οφέλη. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Χίτλερ είχε γράψει στο Mein Kampf ότι οι άνθρωποι πολεμούν και δίνουν τη ζωή τους μόνο για ιδέες και όχι για ταπεινά συμφέροντα μιας επιχείρησης.
Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε πολύ εύκολα για ποιο λόγο ο οικουμενικός φιλελευθερισμός δεν αντιτάχθηκε στους νεοναζί ΑΖΟΦ και δεν κατηγόρησε ποτέ την Ουκρανία για νεοναζισμό. Είναι ευνόητο το γιατί οι ΗΠΑ κι η Ουκρανία είναι οι μόνες χώρες που δεν καταδίκασαν τον νεοναζισμό τον Δεκέμβριο του 2021στην Επιτροπή του ΟΗΕ. Στην Ουκρανία η καλλιέργεια του σωβινιστικού εθνικισμού, αντίστοιχου του κεμαλισμού των εθνοκαθάρσεων και των γενοκτονιών και του ναζιστικού παγγερμανισμού του βιολογικού δικαίου, ήταν απαραίτητη για να αξιοποιηθεί ενάντια στην Ρωσία.
Αντιθέτως, στην Ελλάδα ο εθνικισμός απαγορεύεται και διώκεται, ενώ για την κατηγορία του ναζισμού ένα κόμμα φυλακίστηκε με απαίτηση όλων των κομμάτων. Κι όλα αυτά την στιγμή που τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα αντιμετωπίζει καθημερινώς προκλήσεις και απειλές από την Τουρκία. Τι δηλώνουν όλα αυτά; Ότι στην Ελλάδα η καλλιέργεια της εθνικής συνείδησης και της ιστορικής μνήμης έναντι της Τουρκίας απαγορεύεται από τους Αμερικανούς. Από εκείνους δηλαδή που όλα αυτά τα επιτρέπουν για τα δικά τους συμφέροντα στην Ουκρανία. Άρα, η Ελλάδα σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία έχει προαποφασιστεί από πλευράς των ΗΠΑ ότι δεν θα υποστηριχθεί και, για τον λόγο αυτό, προωθείται ο αφελληνισμός του ελληνικού λαού ώστε να έχει χαλαρές άμυνες σε περίπτωση σύρραξης με τον αιώνιο εχθρό του.
Ξέχωρα όμως από την Ελλάδα αυτό δεν ισχύει για όλες τις χώρες της Ευρώπης. Πολύ σύντομα θα δούμε ότι η ιδέα του έθνους θα ενδυναμωθεί και θα υποστηριχθεί προκειμένου ολόκληροι λαοί να οδηγηθούν σε σύγκρουση με την Ρωσία. Οι εν Ελλάδι φιλελεύθεροι προκαλούν την Ρωσία με ποικίλους τρόπους έχοντας μετατρέψει το κράτος μας σε αμερικανική βάση. Αλλά έναντι της Ρωσίας και απευθυνόμενοι προς τον ελληνικό λαό επικαλούνται μόνο την δημοκρατία και το κράτος δικαίου έναντι του δήθεν απολυταρχισμού του ρωσικού κράτους και φέρνοντας στη μνήμη του την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, προκειμένου να ταυτιστεί συναισθηματικά η ελληνική κοινή γνώμη με την Ουκρανία. Τι ανηθικότητα και υποκρισία! Εργαλειοποιούν την Κύπρο όχι για να στρέψουν τον λαό κατά της Τουρκίας που εισέβαλε στην Μεγαλόνησο και την έχει υπό κατοχή ακόμα, με τις ευλογίες των Αμερικανών, αλλά για να στρέψουν τον ελληνικό λαό κατά της Ρωσίας.
Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί από εδώ και πέρα. Ο Φουκουγιάμα έδωσε το σύνθημα: «Οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει να παραχωρήσουν το έθνος στους αντιπάλους τους. Ο φιλελευθερισμός, με τις οικουμενικές του αξιώσεις, μπορεί να στέκεται άβολα δίπλα στον φαινομενικά στενόμυαλο εθνικισμό, αλλά και τα δύο μπορούν να συμφιλιωθούν. Οι στόχοι του φιλελευθερισμού είναι απολύτως συμβατοί με έναν κόσμο χωρισμένο σε έθνη-κράτη. Όλες οι κοινωνίες πρέπει να κάνουν χρήση βίας, τόσο για τη διατήρηση της εσωτερικής τάξης όσο και για την προστασία τους από εξωτερικούς εχθρούς».
Οι φιλελεύθεροι ετοιμάζονται, και πάλι, να προσεταιριστούν τον εθνικισμό προκειμένου να αντιμετωπίσουν δύο βασικούς τους εχθρούς: την Ρωσία και τον αντικαπιταλιστικό εθνικισμό. Στην Ελλάδα το βλέπουμε να συμβαίνει ήδη. Ο νοών νοείτω. Θυμάστε τον Βορίδη και την δήλωση «είμαι εθνικοφιλελεύθερος»;
Παραθέτω και αφήνω στην κρίση σας ένα ακόμα απόσπασμα από το άρθρο του Φουκουγιάμα ως προαναγγελία των όσων θα επακολουθήσουν: «Ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant φαντάστηκε μια συνθήκη «αιώνιας ειρήνης» στην οποία ένας κόσμος κατοικημένος από φιλελεύθερα κράτη θα ρύθμιζε τις διεθνείς σχέσεις μέσω του νόμου και όχι με την καταφυγή στη βία. Η εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία απέδειξε, δυστυχώς, ότι ο κόσμος δεν έχει φτάσει ακόμη σε αυτή τη μεταμνημονιακή στιγμή και ότι η ωμή στρατιωτική δύναμη παραμένει ο απόλυτος εγγυητής της ειρήνης για τις φιλελεύθερες χώρες. Το έθνος-κράτος είναι επομένως απίθανο να εξαφανιστεί ως ο κρίσιμος παράγοντας στην παγκόσμια πολιτική».
