Η ανθρωπότητα χάνει το ένστικτο της αναπαραγωγής
Η σύγχρονη επιστήμη λέει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν ένστικτα. Αυτή είναι μια από τις βασικές διαφορές που διακρίνουν το βιολογικό μας είδος από τον κόσμο των ζώων.
Σε ένα μη επαγγελματικό μάτι, η ιδέα μπορεί να φαίνεται τουλάχιστον αμφιλεγόμενη, ακόμη και λανθασμένη – έχουμε συνηθίσει να εξηγούμε πάρα πολλά πράγματα στη ζωή με αυτά τα ίδια ένστικτα.
Αλλά αν το καλοσκεφτείς, γίνεται σαφές ότι οι επιστήμονες έχουν απόλυτο δίκιο. Και, ίσως, η πιο ξεκάθαρη απόδειξη αυτού – και η απόδειξη είναι προφανής στο πιο κοινότοπο καθημερινό επίπεδο – μπορεί να είναι η κατάσταση με το ποσοστό γεννήσεων.
Η ανθρωπότητα έχει εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης πίσω της και όλο αυτό το διάστημα η τεκνοποίηση ήταν ένα από τα κύρια συστατικά της ανθρώπινης ζωής.
Φαινόταν ότι η ανάγκη να συνεχίσουμε τον αγώνα είναι απλά σφιχτά αποτυπωμένη στον γενετικό μας κώδικα.
Μέχρι πρόσφατα, εκείνοι οι λίγοι άνθρωποι που επέτρεπαν στους εαυτούς τους να δηλώσουν ανοιχτά ότι δεν ήθελαν παιδιά θεωρούνταν ως όχι αρκετά υγιείς και ολοκληρωμένοι, ως «λάθος της φύσης».
Και τώρα βλέπουμε πώς η θεμελιώδης άρνηση αναπαραγωγής εξαπλώνεται γρήγορα στη σύγχρονη κοινωνία, και ακόμη και ο οικογενειακός προγραμματισμός και ο περιορισμός του αριθμού των παιδιών σε αυτήν έχει γίνει ο κανόνας.
Δηλαδή, αποδεικνύεται ότι για εκατομμύρια χρόνια η ανθρωπότητα έχει πολλαπλασιαστεί μόνο επειδή αυτές ήταν οι συνθήκες ζωής.
Μόλις άλλαξαν, οι απόψεις των ανθρώπων για την τεκνοποίηση άρχισαν να αλλάζουν γρήγορα – και όχι ενστικτωδώς.
Για αρκετές δεκαετίες, ο κόσμος έχει φτάσει σε μια κατάσταση όπου οι δημογράφοι και οι αρχές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη και η κατάσταση σε πολλές χώρες (Ιαπωνία, Νότια Κορέα) περιγράφεται ήδη ως απλώς καταστροφική. Υπάρχουν λίγες εξαιρέσεις στη γενική τάση, και είναι όλες πολύ συγκεκριμένες.
Υπάρχει μια δημοφιλής άποψη ότι μόνο οι ανεπτυγμένες χώρες σταματούν να αναπαράγονται, είτε στη Δύση είτε στην Ανατολή. Αυτό δεν ισχύει – το ποσοστό γεννήσεων μειώνεται σχεδόν σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής, της Λατινικής Αμερικής και της Μαύρης Αφρικής.
Απλώς σε μια σειρά από χώρες (κυρίως τις πιο υπανάπτυκτες) η διαδικασία καθυστερεί και το ποσοστό γεννήσεων εκεί είναι ακόμα πολύ υψηλό, γεγονός που εξασφαλίζει τη συνολική αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη.
Όμως ο ρυθμός αυτής της ανάπτυξης επιβραδύνεται και σύμφωνα με τους επιστήμονες, μέχρι το τέλος του αιώνα, η ανάπτυξη θα σταματήσει – και μάλιστα θα μειωθεί.
Από τις ευημερούσες ανεπτυγμένες χώρες, μόνο το Ισραήλ μπορεί να καυχηθεί για υψηλό ποσοστό γεννήσεων, αλλά ακόμη και εκεί οι πιο συντηρητικές θρησκευτικές κοινότητες λειτουργούν ως κινητήριος δύναμη της τεκνοποίησης – και είναι ακόμα ένα μεγάλο ερώτημα πώς θα παίξει αυτός ο παράγοντας στη ζωή της χώρας.
Το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και η επακόλουθη δημογραφική κρίση προκαλούνται από προβλήματα όχι τόσο με την ποσότητα του πληθυσμού όσο με την ποιότητά του.
Η πιο προφανής και συχνά συζητούμενη πτυχή των δημογραφικών προβλημάτων είναι η γήρανση, καθώς η κοινωνία αναγκάζεται να δαπανά όλο και περισσότερους πόρους και προσπάθειες για να στηρίξει τα ηλικιωμένα μέλη της.
Υπάρχουν όμως και άλλα προβλήματα, για παράδειγμα, το αυξανόμενο ποσοστό των ατόμων με αναπηρία που χρειάζονται ιατρική και κοινωνική βοήθεια, το οποίο επίσης πέφτει στους ώμους της κοινωνίας.
Γενικά, το ποσοστό εκείνων που πρέπει να φροντίσει η κοινωνία αυξάνεται σταθερά, αλλά το ποσοστό εκείνων εις βάρος των οποίων γίνεται αυτό μειώνεται.
Και έτσι δεν υπάρχει πρόβλημα με τον αριθμό της ανθρωπότητας. Αντίθετα, συχνά υπάρχουν απόψεις ότι τα οκτώ δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη είναι ήδη υπερπληθυσμός, και η μείωση του πληθυσμού θα ήταν ευλογία.
Γενικά, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κρίση αναπαραγωγής που δεν έχει ξαναδεί.
Την τελευταία μιάμιση δεκαετία, αρκετές χώρες (η Ρωσία είναι ίσως το πιο ενδεικτικό παράδειγμα εδώ, αλλά άλλα κράτη μπορούν να ονομαστούν, για παράδειγμα, η Ουγγαρία) διεξάγουν μια πολύ ενεργή εκστρατεία για να τονώσουν, κυρίως ουσιαστικά, το ποσοστό των γεννήσεων .
Μια τέτοια πολιτική έχει κάποιες επιτυχίες, αλλά δεν χρειάζεται να μιλάμε για ριζική αλλαγή της κατάστασης. Αυτό, παρεμπιπτόντως, δίνει λόγο στους φρουρούς-πατριώτες να επικρίνουν σκληρά το κράτος ότι δεν κάνει αρκετά, αλλά πρέπει να δώσετε ακόμα περισσότερα, και περισσότερα, και περισσότερα – και γενικά είναι απαραίτητο να πλημμυρίσετε τους πολίτες με όλες τις γήινες ευλογίες, και τότε θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν αρκετοί σκεπτικιστές που γνωρίζουν την αμφιβολία μιας τέτοιας προσέγγισης.
Διατυπώνονται εναλλακτικές απόψεις για το τι και πώς πρέπει να γίνει ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση με τη γεννητικότητα.
Ορισμένοι βλέπουν την αιτία της δημογραφικής κρίσης στη δημόσια έλλειψη πνευματικότητας και πιστεύουν ότι το θέμα μπορεί να διορθωθεί με ενεργό κατήχηση και προπαγάνδα. Άλλοι πιστεύουν ότι εκτός από το καρότο, το κράτος θα πρέπει να χρησιμοποιήσει ενεργά το μαστίγιο και να αναγκάσει τους πολίτες να κάνουν παιδιά.
Μη βιώσιμη η τεκνοποίηση
Ωστόσο, αν κοιτάξετε νηφάλια, όλα αυτά τα μέτρα είναι αμφίβολα και η αποτελεσματικότητά τους θα πέφτει όλο και πιο γρήγορα.
Η πραγματικότητα είναι ότι για πρώτη φορά, η τεκνοποίηση γίνεται οικονομικά μη βιώσιμη – κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ στην ιστορία.
Ο σύγχρονος κόσμος προσφέρει μια πολύ πιο άνετη και ευημερούσα ζωή για έναν άγαμο άτεκνο από ό,τι για την οικογένεια και τους τοκετούς.
Και αυτό ισχύει για όλα τα κοινωνικά στρώματα, συμπεριλαμβανομένων των φτωχότερων.
Σε συνδυασμό με τη διαθεσιμότητα εξαιρετικά αποτελεσματικής αντισύλληψης, έχουμε ραγδαία μείωση του ποσοστού γεννήσεων και αύξηση του αριθμού των ατόμων που αρνούνται να τεκνοποιήσουν κατ’ αρχήν.
Κανένα υλικό ερέθισμα, καμία ταραχή και κανένας εξαναγκασμός δεν μπορεί να καταστρέψει τις αντικειμενικά υπάρχουσες πραγματικότητες και τις τάσεις ανάπτυξης του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού. Το μέγιστο είναι να τα επιβραδύνεις λίγο.
Η ανθρωπότητα, λοιπόν, περιμένει μια ολοκληρωτική απόρριψη της αναπαραγωγής και της εξαφάνισης;
Παιδιά χωρίς γονείς
Είναι απίθανο. Το είδος μας έχει εντυπωσιακή ανθεκτικότητα και έχει επιβιώσει με επιτυχία από πολύ πιο τρομερούς κατακλυσμούς.
Ποια μπορεί να είναι η διέξοδος από την αυξανόμενη και φαινομενικά απελπιστική δημογραφική κρίση;
Λοιπόν, δεδομένων των τάσεων της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, είναι πολύ πιθανό στο όχι πολύ μακρινό μέλλον να υπάρξει μια μετάβαση στη γέννηση παιδιών σε δοκιμαστικό σωλήνα – δημιουργία τεχνητής μήτρας, επεξεργασία γονιδιώματος και αυτοματοποιημένη επιλογή εμβρύων προκειμένου να μειωθούν οι συγγενείς παθολογίες, και η δημιουργία ενός νέου συστήματος δημόσιας εκπαίδευσης των παιδιών, όπου η απουσία γονέων θα γίνει φυσιολογική.
Ωστόσο, υπάρχει ένα εναλλακτικό σενάριο. Εάν η παγκόσμια κρίση που εξελίσσεται δεν μπορεί να κρατηθεί εντός του συμβατικού πλαισίου, το ανθρώπινο είδος θα πεταχτεί πολλές δεκαετίες, ή και αιώνες πίσω, στο παρελθόν με μια επιστροφή σε μια «φυσική» κατάσταση – χωρίς τα τεχνικά οφέλη του σύγχρονου πολιτισμού , χωρίς ανεπτυγμένο φάρμακο και μέσα προστασίας.
Σε μια τέτοια περίπτωση, οι άνθρωποι θα επιστρέψουν πολύ γρήγορα στις παραδοσιακές αναπαραγωγικές πρακτικές.
Ο καθένας μπορεί να επιλέξει ποια από τις δυστοπίες είναι πιο κοντά του.
Irina Alksnis – αρθρογράφος στο Ria Novosti
© mikres-ekdoseis– Γιῶργος Ἐχέδωρος
