Σωματική άσκηση και τρίτη ηλικία
«Το γήρας ου γαρ μόνον έρχεται». Το γήρας ξεκινάει ήδη από την ηλικία των 30 ετών -παρατηρείται μία κάμψη της τάξης του 1% κάθε χρόνο. Χαρακτηρίζεται από μία προοδευτική φθορά γνωστικών, βιολογικών, συναισθηματικών και σωματικών ικανοτήτων. Αισθητό γίνεται γύρω στην ηλικία των 50. Τότε σημειώνεται μία πτώση των ορμονών με γεωμετρική πρόοδο, ενώ αλλάζει εμφανώς η ικανότητα μεταβολισμού των τροφών. Τα κύρια αντισταθμίσματα στο φυσιολογικό γήρας είναι η άσκηση και η διατροφή.
Από τις πλέον επικίνδυνες αλλαγές που συνεπιφέρει το γήρας αφορούν στην κινητικότητα του ατόμου – οστεοπόρωση, αρθρίτιδες, οστεοαρθρίτιδες κ.ο.κ., παθήσεις που επηρεάζουν την ευκαμψία, την ισορροπία, την αντοχή και δραστηριότητες που απαιτούν τη συνεργεία μυών-, καθώς απειλούν την αυτονομία του και συνεπώς την αυτοεκτίμησή και την αίσθηση επάρκειας και αυτό-αποτελεσματικότητας του, γεγονός που δυνητικά οδηγεί σε αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές συναισθήματος -κατάθλιψη- ή και συμπεριφοράς.
Βέβαια, η σχέση της κιναισθητικής λειτουργίας του ατόμου και της ψυχικής του κατάστασης είναι αμφίδρομη, καθώς προβλήματα ψυχογενούς φύσης, όπως το έντονο υπαρξιακό άγχος που ταλανίζει τους ηλικιωμένους ή μία υποβόσκουσα κατάθλιψη, σωματοποιούνται, με αποτέλεσμα τα άτομα να παραπονιούνται συχνά για πόνους χωρίς οργανική αιτία.
Το πιο σύνηθες σύμπτωμα του γήρατος είναι η δυσκολία στο βάδισμα. Το βάδισμα είναι μια αυτοματοποιημένη κινητική λειτουργία, η οποία, όμως, βρίσκεται σε άμεση αλληλεπίδραση με γνωστικά, αισθητηριακά και συναισθηματικά συστήματα, αφού η εκτέλεσή της απαιτεί τη συνεργασία όλων αυτών των συστημάτων. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μία πολύπλοκη νοητική λειτουργία.
Εμπλέκει την προσοχή, τη μνήμη, την πρόσληψη και επεξεργασία ερεθισμάτων του περιβάλλοντος, την οπτικοχωρική αντίληψη, τη λήψη απόφασης για δράση. Νευροαπεικονιστικές μελέτες έχουν δείξει ότι διαταραχή στην κινητική λειτουργία βαδίσματος συνδέεται με ατροφία του κροταφικού λοβού. Άλλες μελέτες έχουν δείξει πως το βάδισμα συνοδεύεται από υψηλή δραστηριότητα του εγκεφάλου -εμπλέκεται ο ιππόκαμπος, ο προμετωπιαίος και μετωπιαίος λοβός (που ελέγχουν την εργαζόμενη μνήμη, την προσοχή και αποτελεί το κέντρο λήψης αποφάσεων), το λιμβικό σύστημα, ο μέσος κροταφικός λοβός (εκτός από μνημονικό κέντρο, επηρεάζει και την ταχύτητα του βαδίσματος).
Δεδομένων των εγκεφαλικών περιοχών που συμμετέχουν στο βάδισμα, συμπεραίνεται πως η διαταραχή του βαδίσματος προοιωνίζει συχνά την εκδήλωση μίας σοβαρότερης παθολογίας του ηλικιωμένου ατόμου. Η σωματική άσκηση στην τρίτη ηλικία αποτελεί προστατευτικό ή αντισταθμιστικό παράγοντα στην εκδήλωση σοβαρών ασθενειών όχι μόνο οργανικών, αλλά και ψυχοδιανοητικών και νευροεκφυλιστικών, όπως η άνοια.
Τα δύο καλύτερα είδη σωματικής άσκησης για τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι η αερόβια γυμναστική, που βελτιώνει την εγκεφαλική αιματική ροή, οξύνει την προσοχή και ενεργοποιεί τις γνωστικές εφεδρείες του εγκεφάλου, και η αναερόβια, όπως ήπιες ασκήσεις με ελαφριά βαράκια ή λάστιχα, μονόζυγο και ασκήσεις ισορροπίας, που αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των μυών και στη βελτίωση του συντονισμού των κινήσεων. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις ασκήσεις ισορροπίας, που προστατεύουν από πιθανές πτώσεις, και ευλυγισίας -διατάσεις-, που διατηρούν την ελαστικότητα των μυών, μειώνοντας τον κίνδυνο μυοσκελετικών τραυματισμών.
Η άσκηση συμβάλλει και στη θεραπεία της αϋπνίας, που ταλαιπωρεί τους ηλικιωμένους, αρκεί να μη γίνεται αργά το βράδυ, γιατί θα προκαλέσει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Επιπλέον, η ένταξη σε ομαδικά προγράμματα άσκησης προσφέρει ευκαιρίες για νέες γνωριμίες, που ανασκαλεύουν τη διάθεση για ζωή, καταπολεμώντας το αίσθημα μοναξιάς και δημιουργώντας συναισθήματα ευχαρίστησης.
Γενικότερα, τα άτομα που ασκούνται, ανεξαρτήτως ηλικίας, είναι περισσότερο ευδιάθετα, με ενδυναμωμένη αυτό-εκτίμηση και αυτό-αποτελεσματικότητα και υποφέρουν λιγότερο από άγχος, θυμό και κατάθλιψη. Σε νευροβιολογικό επίπεδο, αυξάνεται η έκκριση ενδορφινών, ντοπαμίνης και σεροτονίνης, νευροδιαβιβαστές που διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, ενώ συνάμα μειώνεται η έκκριση κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Μάλιστα, η σωματική άσκηση, και κυρίως η αεροβική, ανήκει στη θεραπευτική φαρέτρα της κατάθλιψης.
Εκτός από τα πολλαπλά οφέλη που αποκομίζουμε από την άσκηση, σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο, υπηρετούμε συνάμα και το ιδανικό του κάλλους, που τόσο πολύ εξήραν οι αρχαίοι έλληνες μέσα από την τέχνη τους και τον τρόπο ζωής τους. Γιατί το Ωραίο είναι η αποδοχή της ζωής!
