Η πρώτη καπετάνισσα της επανάστασης! Τα έδωσε όλα και πέθανε φτωχή και ξεχασμένη
Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Μπήκε πρώτη στον αγώνα για την λευτεριά της Ελλάδας.
Πριν από την Λασκαρίνα Μπουμπουλινα και την Μαντώ Μαυρογενους.
Μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία, ναυμάχησε με τους Τούρκους, έχασε τα πλοία της, στήριξε με την περιουσία της τους οπλαρχηγούς και τον στρατό τους και πέθανε μόνη, πάμπτωχη και λησμονημένη απ όλους, σε μια τρώγλη κάπου στον Πειραιά!
Μέχρι το 2005 δεν την μνημόνευε σχεδόν κανείς.
Από τότε υπάρχει μόνο η προτομή της στο Πεδίον του Άρεως, δίπλα στους υπόλοιπους ήρωες της Επανάστασης…
Η ΑΡΧΟΝΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Η Δόμνα Βισβίζη, (1783 – 1850), γεννήθηκε στην Αίνο της Ανατολικής Θράκης το 1783.
Ο πατέρας της ήταν πλούσιος γαιοκτήμονας.
Στα 1808 παντρεύτηκε τον καπετάνιο Αντώνιο Βισβίζη (ή Χατζη-Αντώνη Βισβίζη) και απέκτησαν πέντα παιδιά.
Ο καπετάν Χατζη-Αντώνης ήταν ναυτικός, από τους πλουσιότερους της Αίνου.
Δάνειζε χρήματα στο Λιβόρνο, στη Σμύρνη, στην Άνδρο.
Είχε δικό του πλοίο, το μπρίκι “Καλομοίρα”, το οποίο μάλιστα διέθετε και ειδική αίθουσα συνεδριάσεων.
Η Αίνος διέθετε κατά την τουρκοκρατία αξιόλογο λιμάνι στο Αιγαίο, από το οποίο διακινούσε εμπορικές αποστολές στα άλλα λιμάνια του Αιγαίου, του Ευξείνου Πόντου και της Μεσογείου γενικότερα.
Ήδη το 1813 αριθμούσε 4 μεγάλα και 60 μικρότερα πλοία, ενώ όταν ξέσπασε η επανάσταση, τα πλοία της πόλεως ανέρχονταν στα 300.
Ο καπετάν Βισβίζης εξόπλισε την «Καλομοίρα» του με 16 κανόνια, την επάνδρωσε με 140 ναύτες και ανέλαβε επαναστατική δράση. Προετοιμάζοντας την επανάσταση, μετέφερε τον Φεβρουάριο του 1821 με το πλοίο του από την Κωνσταντινούπολη στο Άγιο Όρος όπλα, πολεμοφόδια και τον Εμμανουήλ Παπά, που θα ξεσήκωνε σε λίγο τη Μακεδονία.
Στις αρχές του 1822 με το πλοίο του υποστηρίζει τους επαναστάτες του Ολύμπου. Συμμετέχει στην ναυμαχία του Άθω, της Λέσβου, της Σάμου, υποστηρίζει τις επιχειρήσεις των Δημητρίου Υψηλάντη, Οδυσσέα Ανδρούτσου και Νικηταρά στην Αγία Μαρίνα Λαμίας.
ΔΙΠΛΑ ΣΤΟΝ ΝΕΚΡΟ ΑΝΔΡΑ ΤΗΣ
Στην ναυμαχία του Ευρίπου, τον Ιούλιο του 1822, ο άντρας της Αντώνιος σκοτώθηκε και η Δόμνα ανέλαβε η ίδια την «Καλομοίρα».
Ζήτησε να κατεβάσουν τον νεκρό Χατζη-Αντώνη στο αμπάρι του πλοίου και η ίδια πήρε τον πλήρη έλεγχο του καραβιού χωρίς να διακοπεί καθόλου η διεξαγωγή της επιχείρησης.
Το πλοίο της «Καλομοίρα» ήταν ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του, και ανήκε στην Μοίρα α΄, με επικεφαλής τον αντιναύαρχο Γ. Σκανδάλη.
Με αυτό έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις στην Εύβοια και στη Στερεά Ελλάδα, κουβαλούσε πυρομαχικά και τρόφιμα στους Έλληνες και κανονιοβολούσε τουρκικές θέσεις.
Το πλοίο της, η «Καλομοίρα», χρησίμευσε για τις συνεδριάσεις του Αρείου Πάγου της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας, στις οποίες συμμετείχαν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και ο Νικηταράς.
Για τον εξοπλισμό και τη συντήρηση του πλοίου, καθώς και για τα σιτηρέσια των ναυτών διέθεσε όλα της τα χρήματα.
Όταν πια τα αποθέματα τελείωσαν, αλλά και οι ζημιές που είχε υποστεί το πλοίο από τις συνεχείς επιχειρήσεις ήταν τέτοιες, που δεν μπορούσε να το συντηρήσει πλέον, το πρόσφερε στην τοπική διοίκηση της Ύδρας ή κατά την Ξηραδάκη είναι πιθανό να της το επίταξαν τον Σεπτέμβριο του 1824, για να χρησιμοποιηθεί ως πυρπολικό.
Με αυτό βυθίστηκε η τουρκική φρεγάτα-θησαυροφυλάκιο του τουρκικού στόλου στον Τσεσμέ.
Η Δόμνα γέννησε μετά τον θάνατό του συζύγου της, το πέμπτο παιδί τους και συνέχισε μόνη της, ταγμένη στον αγώνα της απελευθέρωσης, διασχίζοντας τις ελληνικές θάλασσες και δίνοντας μάχες, πολιορκώντας την Εύβοια, καθηλώνοντας τα στρατεύματα του Ομέρ Πασά εκεί και εμποδίζοντας τη μεταφορά τους στη Στερεά Ελλάδα.
Με το μπρίκι της ενίσχυε τους μαχόμενους στην Εύβοια και τη Στερεά Ελλάδα, μεταφέροντας πολεμοφόδια και στρατεύματα, εφοδίαζε τους επαναστατημένους στη Σκιάθο και τα άλλα νησιά της περιοχής και βομβάρδισε το τουρκικό στρατόπεδο στα Βρυσάκια της Εύβοιας, εξασφαλίζοντας την επιτυχή απόβαση των Ελλήνων.
Σε αυτήν τη μάχη τραυματίστηκε, ενώ λίγο έλειψε να χάσει το παιδί της, τον Θεμιστοκλή.
Για τρία χρόνια αγωνιζόταν αψηφώντας κάθε κίνδυνο, ξοδεύοντας όλη της την περιουσία και ακούγοντας μόνο το «ελλείπουσιν οι πόροι».
Οι ιστορίες που φτάνουν μέχρι την εποχή μας, περιγράφουν για μια γυναίκα ικανή, που ως μαχήτρια ενέπνεε τον σεβασμό των συμπολεμιστών της.
Όταν οι αρχηγοί των ελληνικών επαναστατικών σωμάτων της Στερεάς Ελλάδας ήθελαν να επιλύσουν ζητήματα του Αγώνα, αλλά και τις διαφορές τους, όριζαν ως τόπο συνάντησης το μπρίκι της Καπετάνισσας Δόμνας Βισβίζη.
Η γυναίκα που ο Υψηλάντης αποκαλούσε «Ευγενεστάτη και Γενναιοτάτη», όταν το πλοίο της πάλιωσε το χάρισε στο ελληνικό κράτος.
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ Η ΛΗΣΜΟΝΙΑ
Η Βισβίζη εγκαταστάθηκε με τα πέντε ορφανά και ανήλικα παιδιά της αρχικά στο Ναύπλιο.
Εκεί συνεταιρίζεται με έναν καλόγερο για να ανοίξει καφενείο, αλλά αυτός της κλέβει τα χρήματα.
Αργότερα βρίσκεται στην Ερμούπολη της Σύρου σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας.
Πλήθος απατεώνων την εκμεταλλεύεται.
Στον λιμό του 1826 πεθαίνει και το ένα παιδί της. Η άλλοτε αρχόντισσα της Αίνου Δόμνα Βισβίζη ήταν αναγκασμένη, μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας, να ζήσει με τα παιδιά της τη μεγαλύτερη φτώχεια.
Με υπερηφάνεια, στέλνει μια επιστολή στον Καποδίστρια ζητώντας του βοήθεια.
Ανταπόκριση επί της ουσίας δεν υπάρχει…
««…Γνωρίζω ότι φαίνομαι όχι μόνον οχληρά και βαρετή, αλλά και τολμηρά.
Ανάγκη όμως μεγίστη μ’ αναγκάζει και μάλλον με βιάζει!
Κατ’ ανάγκη λιμού, λιμοκτονίας και άκρας πτωχείας κατήντησα κλινήρης εις τόπον ξένον, μακράν των δυστυχών μου ορφανών και ανηλίκων.
Δεν είμαι εις κατάστασιν να επιστρέψω εις αυτά, επειδή έμεινα έρημος και αυτής της εφημέρου τροφής στερούμενη, κινδυνεύομεν να αποθάνομεν από την πείναν!
Επί Μάρτυρι Θεώ δεν έχω καν τα αναγκαία μου έξοδα να επιστρέψω προς την ατυχή οικογένειά μου…
Ο πατήρ των ανηλίκων ορφανών μου εθυσίασεν και ζωήν και κατάστασιν υπέρ του έθνους, τα παιδιά του λιμοκτονούν, πεθαίνουν από την πείναν!
Το έθνος δεν ευσπλαγχνίζεται;
Κινδυνεύουν και εντός ολόγου χάνονται… Προστρέχω προς την έμφυτον φιλανθρωπίαν σας, θερμώς παρακαλούσα όπως μοι γίνη καν μικρά εξοικονόμησις, ίνα περιθάλψω και δυνηθή ανακουφίσω τα τέκνα μου και προλάβω αυτά πριν, ή εκ της λιμοκτονίας εξοντωθώσι.
Της εξοχότητός της δούλη, η δυστυχής χήρα Δόμνα Βισβίζη»
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έζησε στον Πειραιά, όπου και πέθανε ξεχασμένη από όλους.
Ενέπνεε ωστόσο θαυμασμό σε όλους τους αγωνιστές, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί μία από τις σημαντικότερες μορφές του αγώνα.
Πληροφορίες
Αλιμπέρτη, Σ. (1933). Αι ηρωίδες της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Βακαλόπουλος, Α. (1990). Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού: Θράκη. Θεσσαλονίκη.
Ξηραδάκη, Κ. (2021). Γυναίκες του ’21.
Βερέμης Θ. & Κλάψης Α. (2021). 1821: Η Επανάσταση των Ελλήνων.
Σχόλιο Ρωμιού: Γιατί άραγε δεν διαβάσαμε ποτέ κάτι για αυτήν και τον σύζυγό της στα σχολικά βιβλία; Ιδού η απορία……
