Αρχαιολόγοι στη βόρεια Αλβανία ανακάλυψαν έναν μεγάλο ρωμαϊκό θαλαμωτό τάφο που χρονολογείται από τον 3ο-4ο αιώνα μ.Χ. — το πρώτο μνημείο του είδους του που έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα.

Η κατασκευή, που ανακαλύφθηκε στο Στρικτσάν κοντά στην Μπουλκίζα στην ιστορική περιοχή της Δίβρης, έχει διαστάσεις περίπου 9 επί 6 μέτρα με έναν ταφικό θάλαμο ύψους περίπου 2,4 μέτρων. Οι πλάκες του φέρουν επιγραφές με ελληνικά γράμματα, συμπεριλαμβανομένης μιας σπάνιας δίγλωσσης αφιέρωσης που κατονομάζει τον αποθανόντα Γελλιανό και επικαλείται τον Δία.

Πώς έγινε η ανακάλυψη

Η ανακάλυψη ξεκίνησε με χωρικούς που παρατήρησαν ασυνήθιστα λαξευμένες πέτρες σε ένα οροπέδιο. Με βάση αυτές τις αναφορές, μια ομάδα από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Αλβανίας άνοιξε δοκιμαστικές τάφρους στις αρχές Αυγούστου και σύντομα εντόπισε μια σημαντική υπόγεια κατασκευή σφραγισμένη με τεράστιους ασβεστολιθικούς ογκόλιθους. Η ανασκαφή διευθύνεται στο πεδίο από τον Erikson Nikolli , ο οποίος παρείχε τις κύριες δηλώσεις στον Τύπο επί τόπου.

Αρχιτεκτονική και Κατασκευές

Ο τάφος είναι κατασκευασμένος από μεγάλες, προσεκτικά επεξεργασμένες ασβεστολιθικές πλάκες που σχηματίζουν μια βαθμιδωτή κάθοδο σε έναν ορθογώνιο προθάλαμο και εσωτερικό θάλαμο. Με διαστάσεις περίπου 9 × 6 μέτρα (29 × 19 πόδια) και ύψος θαλάμου ~2,4 μ. (8 πόδια), το μνημείο είναι ασυνήθιστα ευρύχωρο για την περιοχή και συζητείται από την ομάδα ως θαλαμωτός τάφος που προσεγγίζει την κλίμακα ενός μικρού μαυσωλείου.

Η κάτοψη και το μέγεθός του τον διαφοροποιούν έντονα από τους απλούστερους κιβωτιόσχημους και λακκοειδείς τάφους που είναι πιο χαρακτηριστικοί της βόρειας Αλβανίας.

Η Επιγραφή: “Ο ΓΕΛΛΙΑΝΟΣ ΕΠΟΙΕΙ ΤΩ ΔΙΙ ΟΥΕΤΕΡΑΝΟΣ”

Ανάμεσα στα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά είναι μια επιγραφή χαραγμένη με ελληνικά γράμματα που καταγράφει το όνομα Γελλιανός και περιλαμβάνει μια αφιέρωση στον Δία. Οι αξιωματούχοι το έχουν χαρακτηρίσει ως δίγλωσσο κείμενο (ελληνικά και λατινικά), ένα σπάνιο φαινόμενο στην Αλβανία και το πρώτο που έχει καταγραφεί ποτέ στην περιοχή της Δίβρης .

Οι σωζόμενες γραμμές υποδεικνύουν τόσο μια προσωπική μνημονιακή φόρμουλα όσο και μια αναθηματική αφιέρωση, υπογραμμίζοντας πώς το ρωμαϊκό θρησκευτικό λεξιλόγιο θα μπορούσε να πλαισιωθεί στην ελληνική επιγραφική πρακτική στο ανατολικό αδριατικό άκρο της αυτοκρατορίας.

Μια πρώτη ανάγνωση της επιγραφής είναι η εξής: “Ο ΓΕΛΛΙΑΝΟΣ ΕΠΟΙΕΙ ΤΩ ΔΙΙ ΟΥΕΤΕΡΑΝΟΣ”

Η πλήρης επιγραφική δημοσίευση εκκρεμεί. Επιπλέον ενεπίγραφες πέτρες που ανακαλύφθηκαν κοντά μπορεί να σχετίζονται με ένα δεύτερο μνημείο.

Ποιος θάφτηκε εδώ;

Ενώ η οστεολογική ανάλυση και η εργαστηριακή εργασία δεν έχουν ακόμη αναφερθεί, η κλίμακα, η ποιότητα της τοιχοποιίας και τα διακοσμημένα στοιχεία υποδηλώνουν μια ταφή υψηλού κύρους — πιθανότατα ενός πλούσιου τοπικού προκρίτου με ρωμαϊκή υπηκοότητα ή ισχυρούς δεσμούς με την επαρχιακή ελίτ.

Ο Νίκολι έχει υποδείξει ότι ο θάλαμος πιθανότατα περιείχε δύο άτομα , πιθανώς μέλη της οικογένειας, με τον ονομαζόμενο αρχηγό να είναι ο Γελλιανός. Το μείγμα ελληνικής επιγραφικής, λατινικού θεωνύμου και ρωμαϊκής ταφικής μορφής αντανακλά την πολιτιστική υβριδικότητα που αναμένεται σε μια παραμεθόρια κοινότητα ενσωματωμένη σε αυτοκρατορικά δίκτυα.

Ευρήματα μέσα στον τάφο

Παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο τάφος υπέστη τουλάχιστον δύο επεισόδια λεηλασίας —ένα στην αρχαιότητα και μια μεταγενέστερη διαταραχή που αφορούσε μηχανήματα— η ομάδα ανέκτησε αξιοσημείωτα υλικά που επέζησαν από τις εισβολές. Αυτά περιλαμβάνουν θραύσματα υφασμάτων κεντημένα με χρυσό νήμα , γυάλινες πλάκες και μεταλλικά μαχαίρια .

Το ύφασμα από χρυσό νήμα ειδικότερα αποτελεί ισχυρό δείκτη κύρους σε όλο τον ύστερο ρωμαϊκό κόσμο, και συχνά συνδέεται με ενδύματα που φορούσαν οι ελίτ μετά τον θάνατο. Το γεγονός ότι εύθραυστα αντικείμενα όπως λεπτό γυαλί και υφάσματα διατηρήθηκαν τελικά μιλάει για την στιβαρή κατασκευή του τάφου και το σταθερό μικροπεριβάλλον του.

Γιατί η Επιγραφή Έχει Σημασία

Η δίγλωσση αφιέρωση είναι κρίσιμη για την κατανόηση της γλωσσικής πρακτικής και ταυτότητας στη Ρωμαϊκή Αλβανία.

• Τα ελληνικά παρέμειναν κυρίαρχο δημόσιο επιγραφικό μέσο σε όλη την ανατολική Αδριατική, αλλά η επίκληση του Δία (αντί, ας πούμε, μόνο του Δία) εντάσσεται πλήρως στο ρωμαϊκό αστικό-θρησκευτικό ιδίωμα, υποδηλώνοντας μια αυτοπαρουσίαση που ήταν ταυτόχρονα τοπική και αυτοκρατορική.

Οι αξιωματούχοι τονίζουν ότι η Δίβρη έχει αποφέρει πολύ λίγες επιγραφές ρωμαϊκής περιόδου οποιουδήποτε είδους, και καμία με αυτό το δίγλωσσο προφίλ, καθιστώντας το κείμενο του Στρίκτσαν (Strikçan ) σημείο αναφοράς για μελλοντικές μελέτες της επαρχιακής θρησκείας και της ονομαστικής στην περιοχή.

Σύγκριση και Σπανιότητα

Οι αναφορές περιγράφουν σταθερά το μνημείο Strikçan ως τον πρώτο μνημειώδη ρωμαϊκό τάφο που έχει τεκμηριωθεί στην Αλβανία. Άλλες διάσημες ταφές στη χώρα – όπως οι ιλλυρικοί βασιλικοί τάφοι στη Σέλτσα της Πόστμε – είναι παλαιότερες (ελληνιστικές) και αρχιτεκτονικά διαφορετικές.

Για την καθαυτή ρωμαϊκή περίοδο, θαλαμωτοί τάφοι αυτής της κλίμακας δεν έχουν καταγραφεί προηγουμένως στην αλβανική αρχαιολογία, γεγονός που εξηγεί την έντονη αντίδραση των εθνικών αρχών και τα άμεσα σχέδια για προστασία και παρουσίαση.

Δημόσια Παρουσίαση και Επόμενα Βήματα

Η ανακάλυψη τράβηξε γρήγορα την προσοχή του κοινού.

Το υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας και το γραφείο του πρωθυπουργού κυκλοφόρησαν φωτογραφίες και βίντεο από τον χώρο, ενώ τα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ενίσχυσαν την είδηση.

Οι αρχές σκοπεύουν να σταθεροποιήσουν και να διατηρήσουν το κτίριο και να αναπτύξουν την τοποθεσία για ελεγχόμενη επισκεψιμότητα, επικαλούμενες τόσο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και τον πολιτιστικό τουρισμό.

Εν τω μεταξύ, η ομάδα πεδίου συνεχίζει την ανάλυση των επιγραφών και τη συντήρηση των τεχνουργημάτων , βήματα που θα κορυφωθούν σε μια τεχνική έκθεση και, τελικά, σε μια δημοσίευση με αξιολόγηση από ομοτίμους.

Ερμηνεύοντας το Στρίκτσαν στο ιστορικό του τοπίο

Το Στρίκτσαν βρίσκεται σε ένα οροπέδιο που ελέγχει διαδρομές που συνδέουν την κοιλάδα του Δρίνου με τα περάσματα προς τη Βόρεια Μακεδονία.

Στην ύστερη αρχαιότητα, τέτοιοι διάδρομοι συνέδεαν τις κοινότητες της ενδοχώρας με παράκτιους κόμβους στην Αδριατική και το Ιόνιο Πέλαγος, διευκολύνοντας τη ροή αγαθών, ανθρώπων και ιδεών.

Η ρωμαϊκή ταφική αρχιτεκτονική του τάφου σε συνδυασμό με ένα κείμενο με ελληνικά γράμματα, επικεντρωμένο στον Δία, ενσαρκώνει αυτή την συνδετική επαρχιοκρατία : ο νεκρός (Γελλιανός) μνημονεύεται σε μια γλώσσα ευανάγνωστη σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, αλλά χαραγμένη με τον κεντρικό θεό της δημόσιας λατρείας της Ρώμης.

• Αυτό ακριβώς είναι το είδος της υβριδικής επιγραφικής συνήθειας που αναμένουν οι μελετητές σε περιοχές όπου η λατινική εξουσία επικαλύπτεται με τη μακροχρόνια ελληνική παιδεία.

Τι δεν γνωρίζουμε ακόμα

Βασικά ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά εν αναμονή της ανάλυσης:

• Ανακατασκευή κειμένου. Έχουν δημοσιευτεί μόνο σύντομα αποσπάσματα. Θα χρειαστεί ένα αρχείο συμπίεσης ή υψηλής ανάλυσης RTI για να προσδιοριστεί η πλήρης γραμμική απεικόνιση, τα ύψη των γραμμάτων και οι αναστηλώσεις. (Οι αρμόδιοι έχουν εντοπίσει επιπλέον πέτρες με γραφή από ένα κοντινό, πιθανώς σχετικό μνημείο.)
• Ταφικές πρακτικές. Δεν έχει ακόμη αναφερθεί εάν τα σώματα τοποθετήθηκαν σε σαρκοφάγους, σε φέρετρα ή σε τάφους. Το μέγεθος και η εσωτερική άρθρωση του θαλάμου ενδέχεται να διευκρινίσουν αυτό το ζήτημα μόλις δημοσιευτούν τα σχέδια της ανασκαφής.
• Ακριβής χρονολόγηση. Το παράθυρο του 3ου-4ου αιώνα βασίζεται στην αρχιτεκτονική και τα ευρήματα. Η ραδιενεργός άνθρακας, η ανάλυση υφασμάτων και η τυπολογία του γυαλιού θα μπορούσαν να την περιορίσουν.

Σημασία

Για την Αλβανία, ο θάλαμος Στρίκτσαν αποτελεί ταυτόχρονα μια ιστορική ανακάλυψη και ένα κομμάτι του παζλ που λείπει.

Καταδεικνύει ότι η μνημειώδης ρωμαϊκή ταφική αρχιτεκτονική έφτασε στα βορειοανατολικά υψίπεδα της χώρας και παρέχει ένα χρονολογήσιμο, ενεπίγραφο πλαίσιο που συνδέει τις τοπικές ελίτ με το αυτοκρατορικό θρησκευτικό λεξιλόγιο.

Για τα ευρύτερα Βαλκάνια, προσφέρει ένα νέο σημείο δεδομένων για τη διάδοση των ρωμαϊκών ταφικών μορφών σε ελληνόγλωσσες ζώνες.

Και για την επιγραφική, προσθέτει ένα σπάνιο δίγλωσσο κείμενο από μια περιοχή όπου τέτοιες επιγραφές είναι σπάνιες, επιτρέποντας μια πιο λεπτομερή συζήτηση για την επιλογή γλώσσας, την ταυτότητα και την τελετουργία στις επαρχιακές κοινότητες.

The Archaeologist

—

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ  – Echedoros.blog